2. Bomen
  3. Kornoelje / Cornus soorten en kenmerken

Kornoelje / Cornus soorten en kenmerken

Als het om een veelzijdig geslacht gaat, dan zijn dat de Kornoeljes wel. Van struikachtige inheemse gewassen tot meer exotische exemplaren die behoorlijk opvallen in voorkomen; het zit er allemaal bij. Wat ze gemeen hebben is de vaak fraaie bloeiwijze en herfstkleur, waardoor veel soorten het prachtig doen als solitair, en hun hoge waarde voor de biodiversiteit.

De Kornoeljefamilie is ontzettend groot. Behalve boomachtige verschijningsvormen zitten er ook geweldige bodembedekkers en heesterachtige groeivormen tussen die met hun fraaie takkleuren met name in de winter een prachtig beeld opleveren.

De bloeivormen lopen uiteen van ragfijn getekende schermen tot grote enkelvoudige openstaande bloemen, vooral kenmerkend bij de Aziatische soorten. Een aantal Cornussen ontwikkelen daarna besachtige steenvruchten die behoorlijk decoratief zijn. Ze kennen allemaal een wat losse vertakking, waardoor er een mooi en wat transparant lichtspel in de tuin of border ontstaat. 

De oorsprong van de Cornus ligt voornamelijk in de Verenigde staten waar de meer boomvormige kornoeljes vandaan komen en er is een grote groep Aziatische soorten uit Japan, China en Korea, die weer wat verfijnder zijn in groeiwijze en bloei. In de natuur om ons heen, zoals langs bosranden, komen eigenlijk vooral Cornus sanguinea (rode koernoelje) en de Gele kornoelje, de Cornus mas, voor. 
 

Cornus mas als hoogstam boom

Hoewel de struikvorm bij de Cornus dominant is, zijn er ook een aantal kornoeljes als hoogstam boom gekweekt leverbaar. Daardoor is de Cornus ook goed binnen een stedelijke omgeving toe te passen. 

Een goed voorbeeld is de geelbloeiende Cornus mas, die hooguit een meter of 5, 6 bereikt. Hij valt al vroeg in het jaar op, omdat rond februari het nog kale hout in bloei schiet met kleine schermvormige bloemetjes. Daarmee trekt hij de eerste uitvliegende bijen en andere insecten aan. 

Hoe ouder de Cornus mas wordt, hoe donkerder en meer gegroefd de schors zich gaat aftekenen. Ook is de takstructuur vrij grillig. Dat zorgt voor een interessant beeld, zeker wanneer de herfst zich aankondigt, want het blad krijgt dan allerlei tinten tussen geel en oranjerood. Ook geeft de deze soort eetbare, besachtige steenvruchten die mooi rood afsteken tussen het blad. 

De Cornus mas is ook als betakte boom en als meerstammig exemplaar leverbaar en past heel goed bij een natuurlijke beplanting.

Cornus als meerstammige boom

Weer totaal anders van silhouet is de Cornus kousa. De naam, Japanse grootbloemige kornoelje, verklapt al waaraan hij zijn sierwaarde ontleent; vroeg in de zomer ontvouwen zich de grote witte stervormige bloemen. Maar schijn bedriegt; deze ‘bloemen’ zijn in feite vier grote schutbladeren die om de kleine, citroengele bloemhoofdjes staan. Hoe dan ook, het beeld van de door schijnbloemen overladen boom blijft ieder jaar prachtig. De Cornus kousa is dan ook beslist een aanrader als solitair.

De Cornus kousa is vrijwel altijd meerstammig en in de loop der jaren zijn er veel waardevolle cultivars gekweekt, waaronder de Cornus kousa var. Chinensis die beduidend sterker, groter en breder wordt dan de soort. Ook de voor de kousa kenmerkende, aardbeiachtige steenvruchten zijn groter. De wat lager blijvende Cornus kousa 'Satomi' is weer bijzonder door zijn fraaie bloeikleur. Zijn schutbladeren neigen aan de randen meer naar roze en bij koele of natte periodes is dat zelfs rozerood. Ook in de herfst blijft de Satomi zijn blos aanhouden, want het herfstblad kan diep purperrood worden. De Cornus kousa vraagt vaak wel wat zure en humusrijke grond om zich op zijn mooist te ontwikkelen. 

Andere mooie meerstammige Cornus soorten

Ook de Cornus alternifolia ontwikkelt zich tot een mooie kleine boom (tot ongeveer 8 meter). Hij heeft net als de Cornus controversa een gelaagde kroonopbouw wat nog eens wordt benadrukt wanneer de vele witte bloemschermen eind voorjaar verschijnen. Bijzonder is dat deze Cornus - in tegenstelling tot veel andere soorten - een verspreide bladstand kent. Een leuk kleurdetail zijn ook de opvallend rode steeltjes die de blauwzwarte bessen dragen. Dit is een Cornus die op een wat meer vochtige grond kan staan, liefst een beetje zuur. 

En een veel toegepaste Amerikaanse soort is de Cornus florida. Ook deze Cornus bloeit rond mei met talrijke, door fraaie shutbladeren omgeven bloemen in wit met roze tonen. Daarbij is ook zijn herfstverkleuring opvallend, want die kan van felrood naar purper verlopen en houdt bovendien vrij lang aan. Een bijzondere cultivar is de Cornus florida CHEROKEE DAYBREAK ('Daybreak') met crèmewitte bladranden en de Cornus florida 'Rainbow' waar bij het omrande blad juist meer naar geel neigt. 

Cornus controversa

Ook de Cornus controversa is een fraaie blikvanger voor tuin en border. Deze meerstammige Aziatische soort wordt ook wel Reuzenkornoelje of Pagodeboom genoemd door zijn opvallende etagegewijze groei. Zeker wanneer de boom de bloei in gaat, met brede witte, pluizige bloemschermen, is dat een schitterend gezicht. Vervolgens kan de boom kleine, blauwachtige besjes gaan dragen die de vogels graag lusten. 

Staat de Cornus controversa op een erg gunstige standplaats, dan kan hij uitgroeien tot een meter of 15. Maar meestal blijft hij redelijk bescheiden tot de helft van die lengte. Daarom kan hij prima een plek krijgen in boombakken en patiotuinen, mits hij niet te nat staat. Er zijn van de Cornus controversa interessante cultivars, zoals de Cornus controversa 'Variegata' met wit omrand blad en de Cornus controversa 'Pagoda'. 

Kornoelje aanplanten en verzorgen

Cornussen groeien in de natuur graag in de luwte, dus zet ze op een beschutte standplaats in de zon of halfschaduw. In principe kan de Cornus op elke grondsoort goed gedijen, mits de afwatering op orde is. Op een te droge zandgrond komt hij vaak slecht tot ontwikkeling. Verder hebben sommige Aziatische soorten de voorkeur voor een humeuze en zure tot neutrale, licht vochtige bodem. De inheemse Cornus mas vraagt als enige wel wat kalk in de grond. Cornussen wortelen vrij oppervlakkig, dus zijn het geen bomen om tussen verharding of halfverharding te plaatsen. 

Omdat de meeste Cornussen meerstammig zijn en vaasvormig groeien, nemen ze in de breedte nogal wat ruimte in. Houd daar dus rekening mee in het tuinontwerp. Net als bij andere bomen adviseren wij de Cornus tijdens de rustperiode aan te planten (medio november tot eind april), de sapstroom van de boom staat dan nagenoeg stil. Voor het beste groeiresultaat raden we aan om onze uitgebreide aanplantinstructies voor bomen daarbij op te volgen en hoogstam exemplaren op de juiste manier te verankeren. 

Door zijn grillige en brede karakter behoeft de Cornus in principe weinig snoei. Wel kunnen in de winterperiode oude storende en schurende takken diep worden weggenomen, waarna al snel nieuwe loten zullen ontspruiten die bij een aantal soorten fel kleuren. Snoei de Cornus controversa echter in de zomer of herfst, want bij deze soort komt de sapstroom al vroeg in het jaar op gang waardoor er kans is op bloeden. Bij hoogstam bomen is in de eerste jaren een wat intensievere begeleidingssnoei toe te passen om tot een mooie, evenwichtige kroon te komen. 

Cornus kopen 

Direct uit onze kwekerij bieden wij veel verschillende Cornussoorten en cultivars aan, vooral opgekweekt als meerstammige boom. Een beperkt aantal soorten is tevens als hoogstam of beveerde boom te bestellen, zoals de Cornus mas. Ook de Cornus kousa var. Chinensis, Cornus florida f.rubra en Cornus controversa leveren we als hoogstam en dit zijn veelal unieke, karaktervolle exemplaren en het beschikbare aanbod wisselt per seizoen.

Wij leveren onze bomen uit van medio november tot april –dus tijdens de rustperiode van de boom-, maar de gewenste soorten en maten zijn het hele jaar door te reserveren. Het kan zijn dat een gewenste vorm, cultivar of maat niet zichtbaar is in ons actuele aanbod, neem dan contact op met ons verkoopteam die vervolgens naar andere mogelijkheden of geschikte alternatieven kan kijken. Tevens kunnen we de totale regie over de aanplant en nazorg verzorgen.

Graag meer boominspiratie? Voor elk tuinontwerp en grootgroenproject kunnen wij allerlei geschikte bomen leveren. Ook zijn wij gespecialiseerd in toekomstbomen die bijvoorbeeld van waarde zijn voor de biodiversiteit of juist goed bestand zijn tegen extreme droogte of periodes van overstroming. Bekijk daarvoor eens onze inspiratiepagina of lees over de groenprojecten die we in Nederland en Europa mede hebben kunnen realiseren.