Bomen planten

De juiste tijd voor het planten van een boom die in de volle grond is gekweekt, is tijdens de vegetatierust.
In het geval van bladverliezende bomen is dat vanaf het moment dat de bomen hun blad hebben laten vallen en zijn afgehard, tot aan het moment dat de sapstroom in het voorjaar weer op gang komt. In West-Europa kunnen bomen met kluit over het algemeen van half november tot eind april worden geplant, maar dit is sterk afhankelijk van de klimatologische omstandigheden en van de soort boom. De temperatuur in de herfst en het voorjaar speelt een belangrijke rol, en daarnaast laten niet alle bomen op hetzelfde moment hun blad vallen. Datzelfde geldt in het voorjaar voor het tijdstip waarop het blad zich ontwikkeld. Voor bladhoudende- en naaldbomen is het plantseizoen over het algemeen iets langer dan voor bladverliezende bomen. Bomen die in container zijn gekweekt kunnen het hele jaar door geplant worden. Dit zijn over het algemeen kleinere maten bomen.

Wanneer bomen planten?

Het najaar is het ideale moment om bomen te planten. De hergroei van de boom op de nieuwe locatie wordt bepaald door de mate waarin de boom nieuwe haarwortels ontwikkeld. Dit is afhankelijk van verschillende factoren zoals het vochtgehalte in de bodem en de bodemtemperatuur. In het najaar zijn deze factoren over het algemeen gunstig. De temperatuur van de bodem is dan nog zodanig hoog dat de bomen na het verplanten, en voordat de winter intreedt, nog nieuwe haarwortels zullen ontwikkelen. Door de toename van het aantal haarwortels wordt de opname van water in het volgend voorjaar gemakkelijker. De bomen hebben minder last van verplantingsstress en zullen de groei sneller hervatten. Bomen planten in het najaar is dus het meest ideaal maar in de praktijk niet altijd haalbaar.

Bomen planten: Compleet stappenplan

In dit stappenplan leer je hoe je op een efficiënte en effectieve manier bomen kunt planten. Van het maken van het plantgat tot het snoeien na aanplant, we bespreken alles wat je moet weten om ervoor te zorgen dat nieuw geplante bomen gezond aanslaan en in de toekomst volop kunnen groeien. Dit stappenplan biedt de informatie die nodig is om succesvol bomen te planten.

1. Bomen planten: plantgat maken

Maak een ruim plantgat met een diameter van 1,5 tot 2 maal de diameter van de kluit. bv: de boom heeft een kluit van 60 cm doorsnede, het plantgat heeft dan een diameter van minimaal 90cm, maar het liefst 120cm. Maak het plantgat iets minder diep dan de hoogte van de kluit. In verband met zuurstof uitwisseling mag de boom beslist niet dieper komen te staan dan dat deze op de kwekerij stond! Houd bij grote bomen rekening met nazakken van de boom i.v.m. het gewicht van de kluit. Deze kan de grond daaronder in elkaar drukken, zeker als de grond zich nog niet goed heeft gezet, bv. bij nieuwbouw projecten (afb.1). Maak de bodem van het plantgat goed los, tot 1 spade diep, en steek zo nodig ook de wanden los. Wanden van klei- of leemgronden kunnen, zeker als ze nat zijn, door het graven dicht gesmeerd worden. Door deze met een schop los te steken, kunnen de wortels beter doorgroeien. Meng eventuele nieuwe grond met de bestaande grond. Soms wordt er voor gekozen om het gat op te vullen met tuinaarde. Meng dat onderin al met de bestaande grond zodat de wortels makkelijker vanuit het plantgat door kunnen groeien.

2. Bomen planten: Verankering van bomen

Een nieuw geplante boom moet worden verankerd om scheefwaaien te voorkomen. De meest gebruikte verankering is de bovengrondse verankering met twee of drie palen. Twee palen volstaat voor kleinere bomen, tot stamomtrek 25-30cm. Grotere bomen, met een stamomtrek vanaf 25-30cm, plant je bij voorkeur met drie palen. Kies palen met een lengte en dikte die past bij de maat van de boom. Bij hoogstambomen, met een vrije stamhoogte van min. 200 cm, gebruik je boompalen van 250 cm. 100 cm gaat de grond in en 150 blijft boven de grond. Bij kortere stamlengte kies je een kortere paal.

Boor vlak naast de kluit met een grondboor 2 of 3 gaten in de grond, tegenover elkaar of in driehoeksverband, en sla de boompalen stevig in de grond. Minimaal de helft van de palen komt onder de grond. Wanneer je 2 palen gebruikt moet je rekening houden met de meest voorkomende windrichting. In Nederland is dat zuidwestenwind. Plaats de palen in dat geval zuidoost en noordwest. Vul het plantgat aan met aarde. Het bodemleven kan worden gestimuleerd door een organische bodemverbeteraar of goed verteerde compost door de grond te mengen. Stamp de grond in het plantgat tussendoor goed aan. Verbind de bovenkant van de drie boompalen met latten voor een stevig verband.

Bij gebruik van twee palen hoeft dit niet. Leg vanuit iedere paal een boomband om de stam en spijker deze vast op de boompaal. De boombanden moeten niet los zitten maar er mag ook geen spanning op staan. Na ongeveer 3 jaar zullen de boompalen zijn aangetast en kan het (bovengrondse) deel worden verwijderd. De boom heeft zich voldoende vastgezet om zonder steun verder te kunnen groeien.

3. Bomen planten: Gietrand aanbrengen

Nieuwe bomen moeten minimaal de eerste twee jaar extra water krijgen. De hoeveelheid is afhankelijk van het weer en de soort boom. Gebruik een gietrand van aarde of kunststof om te zorgen dat het water goed in de kluit zakt. De diameter van de gietrand moet gelijk zijn aan die van de kluit, zodat het water ook in de kluit trekt (afbeelding 5). Controleer bij droog weer 1 x per week de vochtigheid naast de kluit en geef naar behoefte water. Geef, wanneer water nodig is, in één keer een grote gift i.p.v. iedere dag een beetje. Controleren van de bodemvochtigheid kan bv. met een guts of door een schop in de grond te zetten. Houd de kluiten het hele groeiseizoen vochtig, maar niet klets nat! Bomen kunnen ook dood gaan aan teveel water, dan zit er te weinig zuurstof in de grond en gaan de wortels rotten. Behalve een gietrand, zijn er ook nog andere methodes om bomen van water te geven.

Download onze plantinstructies als PDF

Snoeien na aanplant

Gezonde bomen bezitten een natuurlijke balans tussen kroon en wortels. Deze wordt verstoord op het moment dat de boom wordt gerooid omdat iedere boom tijdens het rooien onvermijdelijk een gedeelte van zijn wortels kwijt raakt. De wortels kunnen daardoor minder water aanvoeren naar de kroon en dat geeft stress. De boom zal daarop reageren door minder en kleiner blad te maken en zo zijn bladoppervlak te verkleinen. Wanneer het watertekort te groot is, gaat de boom zelfs hout in de kroon afstoten, met als risico dat de habitus wordt aangetast. Water geven is daarom de eerste twee jaar noodzakelijk, maar dit alleen is vaak niet voldoende. Tijdens lange warme periodes, of bij extreem hoge temperaturen kan het gebeuren dat het blad verdroogt terwijl de kluit wel vochtig is. De wortelcapaciteit is dan simpelweg niet toereikend om de benodigde hoeveelheid water naar de kroon te voeren. Meer water geven is in dat geval geen optie en heeft alleen maar nadelige gevolgen zoals zuurstofgebrek en wortelrot. De enige oplossing is de behoefte aan water te verkleinen en de boom te snoeien. Het liefst al direct bij aanplant, zodat wordt voorkomen dat de bomen zwaar lijden onder piekperioden. In de eerste twee jaar zullen de kronen daardoor wat minder volume hebben, maar de bomen hebben minder last van stress, zullen sneller aanslaan en zich daarna beter ontwikkelen.

Snoeien doet men in het een- of tweejarig hout. Het dikke hout in de kroon moet behouden blijven. Hierin zit reservevoedsel wat de boom nodig heeft om nieuwe wortels te ontwikkelen. Het is niet noodzakelijk om al het aanwezige een- en tweejarig hout uit de boom te snoeien. Bomen met veel hout in de kroon hebben een flinke snoeibeurt nodig, maar bomen met weinig hout in de kroon, zoals bijvoorbeeld een Ailanthus, worden minimaal gesnoeid. Om de habitus van de boom niet te benadelen is het verstandig om de eindknoppen te behouden en alleen zijscheuten te verwijderen.

Lees hier het interview met Cees van Casteren over snoeien na aanplant.

Stambescherming tegen zonnebrand

Helaas komt het steeds vaker voor; scheuren op de stam door oververhitting. Het transport van water in de stam beschermt de cellen van de bast normaliter tegen oververhitting, maar na aanplant wordt er minder water naar de kroon getransporteerd en werkt dit koelsysteem niet voldoende. De stam loopt daardoor risico op zonnebrand. De ondergaande zon is de grootste boosdoener, omdat deze loodrecht op de stam staat en met haar warmte de cellen zo hoog kan verhitten dat deze kapot gaan. Vandaar dat zonnebrand ook meestal op de westzijde van de boom zichtbaar is.
Vooral bomen met een gladde en dunne bast zijn erg kwetsbaar en moeten worden beschermd. Dit kan door de stam in te pakken met kokos- of rietmatten. Bomen met een ruwe bast en bomen die van onder af vertakt zijn, zijn minder kwetsbaar en hebben meestal geen bescherming nodig.

Let op: voorheen werd vaak jute om de stam gewikkeld, maar de praktijk heeft uitgewezen dat dit nadelige gevolgen kan hebben. Omdat de jute strak om de stam zit gewikkeld kan het hieronder gaan broeden. De temperatuur kan dan fors oplopen met negatieve gevolgen voor de bast en de rest van de boom